LICZYMY SIĘ DLA POLSKI! – 1 kwietnia 2021 rozpocznie się Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2021

W dniu 1 kwietnia na terenie całego kraju rozpocznie się Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2021.

Spisy ludności to jedyne pełne i wielowątkowe badania, a zarazem źródło danych z zakresu statystyki ludności. Dostarczają danych o jej stanie i strukturze według ustalonych cech demograficznych i społeczno-zawodowych, w oznaczonym momencie i na określonym terytorium. Spisy stanowią bezcenne źródło informacji o tym jacy jesteśmy, jak żyjemy i co zmieniło się w naszym życiu w ciągu minionej dekady. Są dorobkiem kulturowym i bezcennym dziedzictwem narodowym, a ich największą wartością jest ciągłość i porównywalność danych. Spisy powszechne to badania pełne – obejmują całą populację ludności i mieszkań. Oznacza to, że dane uzyskiwane w wyniku spisu powszechnego pochodzą od wszystkich obywateli. Co istotne, w przypadku wielu cech demograficzno-społecznych, jak np. wyznanie, narodowość czy stopień niepełnosprawności, spisy powszechne są jedynym źródłem danych. Dane ze spisu powszechnego są kluczowe dla organów administracji publicznej, ale również samorządów i całego społeczeństwa. Są także źródłem informacji, która stanowi podstawę do wszystkich badań statystycznych w okresie międzyspisowym i decyduje o tym, jak głęboko jesteśmy w stanie diagnozować sytuację społeczno-gospodarczą w kraju, co z kolei determinuje jakość polityk, które budujemy – polityk rozwojowych, wsparcia czy ochrony.

Uzyskane podczas spisu powszechnego dane indywidualne są opracowywane i przedstawiane w postaci agregatów danych o różnych przekrojach i na różnych poziomach podziału terytorialnego kraju, zatem wyniki spisu umożliwiają analizę i ocenę zróżnicowania przemian demograficznych i społecznych w dowolnych przekrojach. Spisy realizowane są zgodnie z zaleceniami i standardami organizacji międzynarodowych, jak UE i ONZ, co umożliwia dokonywanie porównań międzynarodowych.

Spis ludności i mieszkań jest badaniem obowiązkowym, realizowanym w oparciu o przepisy ustawy. Jest to jednocześnie największe przedsięwzięcie statystyczne podejmowane nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie.

Podstawa prawna i obowiązki spisowe

Obowiązek realizacji spisów powszechnych spoczywa na Prezesie Głównego Urzędu Statystycznego, który jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach statystyki, natomiast najważniejszymi aktami prawnymi regulującymi przeprowadzenie Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w 2021 roku są:

• ustawa o Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2021 r. z dnia 9 sierpnia 2019 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. (Dz. U. 2019 r. poz. 1775, z późn. zm.).
• ustawa z dnia 14 sierpnia 2020 r. o zmianie ustawy o statystyce publicznej, ustawy o powszechnym spisie rolnym w 2020 r. oraz ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r.
• ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2018 r. poz. 997, z późn. zm.);
• rozporządzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 763/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie spisów powszechnych ludności i mieszkań (Dz. Urz. UE L 218 z 13.8.2008, str. 14);
• rozporządzenie wykonawcze komisji (UE) 2017/543 z dnia 22 marca 2017 r. określające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 763/2008 w sprawie spisów powszechnych ludności i mieszkań w zakresie specyfikacji technicznych tematów i dotyczących ich podziałów (Dz. Urz. L 78 z 23.3.2017, str. 13);

Ponadto, w dniu 2 lutego 2021 roku rząd przyjął projekt nowelizacji ustawy o Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2021 r. przedłużającej czas trwania spisu, według której spis rozpocznie się 1 kwietnia 2021 r., a zakończy 30 września 2021 r. Zmiany te mają umożliwić bezpieczne i efektywne przeprowadzenie spisu w warunkach zagrożenia epidemicznego COVID-19.

Realizację spisu poprzedziły wielomiesięczne prace przygotowawcze, w tym konsultacje społeczne, spisy próbne przeprowadzane w celu testowania arkusza spisowego i aplikacji, a także przekazywanie danych przez podmioty prowadzące rejestry urzędowe oraz systemy informacyjne administracji publicznej, niepubliczne systemy informacyjne, w tym przez dostawców publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych.

Udział w spisie jest obowiązkowy, a wszystkie dane osobowe przetwarzane w ramach prac spisowych są poufne i podlegają szczególnej ochronie, na zasadach określonych w ustawie o statystyce publicznej oraz w ustawie o ochronie danych osobowych. Dane osobowe od momentu ich zebrania stają się danymi statystycznymi i objęte są tajemnicą statystyczną, a osoby wykonujące prace spisowe są zobowiązane do jej przestrzegania. Przed przystąpieniem do pracy rachmistrzowie są pouczani o istocie tajemnicy statystycznej i sankcjach za jej niedotrzymanie. Dane pozyskane podczas spisów mogą być wykorzystywane wyłącznie do opracowań, zestawień i analiz statystycznych oraz do aktualizacji operatów do badań statystycznych prowadzonych przez służby statystyki publicznej.

Zgodnie z zapisami w dokumentach, wyniki spisu ludności i mieszkań powinny być przekazane do Eurostatu w ciągu dwóch lat po zakończeniu badania. Zobowiązanie to ma za zadanie ujednolicenie informacji wynikowych, które są wykorzystywane na potrzeby instytucji unijnych.

Jakie dane będą zbierane w NSP 2021

Zakres informacyjny spisów określają wymagania międzynarodowe oraz krajowe akty prawne i strategie. Potrzeby krajowe różnych grup użytkowników danych zostały również zbadane przez Główny Urząd Statystyczny podczas konsultacji społecznych. Spisem objęte będą osoby fizyczne stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach i innych pomieszczeniach, osoby niemające miejsca zamieszkania, mieszkania, budynki, obiekty zbiorowego zakwaterowania oraz zamieszkane pomieszczenia niebędące mieszkaniami.

Zbierane dane można ująć w następujące grupy tematyczne: charakterystyka demograficzna osób, aktywność ekonomiczna, niepełnosprawność, migracje wewnętrzne i zagraniczne, charakterystyka etniczno-kulturowa, gospodarstwa domowe i rodziny oraz warunki mieszkaniowe. Charakterystyka demograficzna osób obejmie: płeć, wiek, adres zamieszkania, stan cywilny, poziom wykształcenia, kraj urodzenia oraz kraj posiadanego obywatelstwa. W ramach aktywności ekonomicznej pytania dotyczyły będą: bieżącego statusu na rynku pracy (praca, bezrobocie, bierność zawodowa), rodzaju działalności zakładu pracy, statusu zatrudnienia, wymiaru czasu pracy, źródeł utrzymania, rodzaju pobieranych świadczeń. Niepełnosprawność oceniana będzie przez pryzmat samooceny stanu zdrowia, prawnego orzeczenia stopnia niepełnosprawności oraz grupy schorzeń.

W ramach ruchów migracyjnych zaplanowano szereg pytań dotyczących przemieszczania się w kraju i poza granicami Polski. Przedmiotem spisu będzie także przynależność narodowa lub etniczna, język używany w kontaktach domowych oraz przynależność do wyznania religijnego.

W ramach spisu ustalony zostanie skład gospodarstw domowych i rodzin, stopień pokrewieństwa z reprezentantem gospodarstwa domowego oraz tytuł prawny do zajmowania mieszkania.

Opis zajmowanych mieszkań zawierał będzie: powierzchnię, zagęszczenie, wyposażenie w urządzenia techniczno-sanitarne oraz rodzaj stosowanego paliwa do ogrzewania. Opis budynku będzie zbliżony, dodatkowo przedmiotem zainteresowania będzie stan własności budynku, rodzaj, liczba mieszkań oraz rok jego budowy.

W jaki sposób można się spisać?

Po raz pierwszy w historii polskiej statystyki publicznej samospis internetowy będzie obowiązkowy. Jeśli ktoś, np. ze względu na zaawansowany wiek, stan zdrowia czy niepełnosprawność, nie będzie się w stanie samospisać, pomogą mu w tym rachmistrze – bezpośrednio lub telefonicznie.

Samospis internetowy odbywać się będzie, jak każdy spis powszechny, w wyznaczonym terminie. Respondenci na własnych komputerach lub urządzeniach mobilnych, uzupełnią wymagane dane w interaktywnej aplikacji, dostępnej na stronie internetowej spis.gov.pl. Każda osoba dokonująca samospisu będzie uwierzytelniana w systemie teleinformatycznym. Aby uzyskać dostęp do danych, osoba spisująca się użyje unikalnego hasła. Aplikacja na bieżąco zasygnalizuje, czy respondent właściwie wypełnia rubryki.

Respondenci, którzy nie będą mogli samodzielnie spisać się poprzez formularz internetowy, zostaną spisani jedną z dwóch innych metod: wywiadu telefonicznego wspieranego programem komputerowym (CATI) oraz wywiadu bezpośredniego prowadzonego przez rachmistrza spisowego i rejestrowanego na elektronicznym urządzeniu przenośnym (CAPI). Wobec każdego respondenta dobierana i stosowana będzie jedna, odpowiednia dla niego metoda. Rachmistrze telefoniczni i terenowi będą mieli obowiązek zadbania o bezpieczeństwo danych. Osoba objęta spisem powszechnym, która nie będzie mogła dopełnić obowiązku przeprowadzenia samospisu internetowego, może zgłosić ten fakt służbom statystyki publicznej, telefonując na podany do wiadomości publicznej numer infolinii spisowej.

Generalny Komisarz Spisowy (Prezes GUS), wojewódzcy komisarze spisowi (wojewodowie) i ich zastępcy oraz gminni komisarze spisowi (prezydenci miast lub wójtowie) mają obowiązek zapewnić bezpłatny dostęp do pomieszczeń wyposażonych w sprzęt komputerowy z zainstalowanym oprogramowaniem oraz udzielić niezbędnej pomocy przy obsłudze interaktywnej aplikacji. Pomieszczenia takie mogą być wyznaczone w urzędach statystycznych, urzędach wojewódzkich, urzędach gmin oraz w gminnych jednostkach organizacyjnych.

Warto dodać, że wymienione metody zbierania danych mają tylko charakter uzupełniający, wiodącą i obowiązującą metodą udziału w NSP 2021 jest samospis internetowy.

Od  1 kwietnia – spiszmy się przez Internet, bo #LiczysięKażdy !